माझे सगळे मित्र-मैत्रिणी मला नेहमी म्हणतात, की ' तू खूप lucky आहेस '. कारण माझा शिक्षणाचं क्षेत्रच असं आहे की त्यानिमित्ताने मला खूप फिरता येतं … आणि मी ही त्यांच्याशी पूर्णपणे सहमत आहे. चार वर्षांपूर्वी जर मला कुणी सांगितल असतं, की मी माझं, माझ्याभोवती निर्माण केलेलं छोटंसं जग मागे सोडून, बाहेरच्या देशात जाणार आहे, आणि इतकंच नाही तर दोन वर्षांच्या कालावधीतच चार भिन्न संस्कृती असलेले, भिन्न विचारसरणीचे देश 'पादाक्रांत' करणार आहे, तर मी त्या व्यक्तीलाच मुर्खात काढून मोकळी झाले असते. पण हे घडलं खरं ! कधी कधी अजूनही विश्वास बसायला वेळ लागतो. याबाबतीत मी नशीबवान ठरले, हे ही मला मान्य आहे. आमच्या प्रोजेक्ट मधले collaborators युरोपात ठिकठिकाणी विखुरलेले आहेत. शिवाय ज्या फुलपाखरांवर मी संशोधन करतेय ती मुळची मध्य-दक्षिण अमेरिकेत सापडतात. त्यामुळे कामानिमित्त मला फिरावं लागणार याची कल्पना होतीच. पण युरोपात फिराण्यापेक्षाही मला ओढ लागली होती ती पनामाची ! माझ्याबरोबर काम करणारे सगळे कधी ना कधी पनामाला कामानिमित्त जाउन आले होते, आणि त्या सर्वांकडून मी इतकं काही ऐकलं होतं कि माझीही उत्सुकता शीगेला पोचली होती. एकदाचा २०१३ चा जानेवारी उजाडला आणि माझा निघायचं दिवसही नक्की ठरला. तीन महिन्यांसाठी पनामामधला मुक्काम नक्की झाला. Cambridge मधला संसार गुंडाळला आणि २१ जानेवारीला पनामाच्या दिशेने कूच केलं.
मी आणि प्रवास … आमचा अगदी ३६ चा आकडा आहे. आणि हेच सिद्ध करायला म्हणून कि काय, त्यादिवशी काळ्याकुट्ट ढगांनी संपूर्ण प्रदेश पांढराशुभ्र करायचा 'पण' केला. पाउस-वारा-गारा तर सोडाच हो …. ते परवडले असं म्हणावं लागेल, इतका त्यादिवशी हिमकणांनी थैमान घातला. अतिशय अद्ययावत समजली जाणारी UK ची दळण-वळणाची साधनेही त्या दिवशी ठप्प झाली. तशीही आपल्याकडे परंपराच आहे, एकतर प्रवासाला निघालेल्या माणसाला खूप सारे सल्ले आणि सूचना देऊन बेजार करायचं नाहीतर घाबरवून सोडायचं ! माझे भारतातले नातेवाईक कमी होते म्हणून कि काय माझ्या Cambridge मधल्या मित्र-मैत्रिणीनी ही त्यात भर घातली. विमान दुसऱ्या दिवशी सकाळी निघणार होतं, पण माझा प्रवासाचा इतिहास बघता, घाबरून, मी आदल्या दिवशी दुपारीच Cambridge सोडलं. दोन ट्रेन आणि एक बस, अशी अदला-बदली करत, कसबसं लंडन गाठलं. रात्री दादाकडे राहायचं असं ठरलंच होतं, पण तिथे पोचेपर्यंत सुद्धा धीर निघत नव्हता. दोन अवजड bags आणि हिमकण साचून लाल झालेलं नाक सावरत सावरत जेव्हा मी त्याच्या घरी पोचले, तेव्हा माझी अवस्था बघण्यासारखी झाली होती. पांढऱ्याशुभ्र हिमाच्या गादीवरून ते सामान ओढत नेणं म्हणजे अगदी तारेवरची कसरत …. पण क्षणभर थांबून मागे वळून पाहिलं, तर त्या शुभ्रं गादीवर उमटलेले आपल्याच पायांचे ठसे आणि त्याला समांतर रुतलेले सामानाच्या चाकांचे tracks खूप लोभस दिसत होते. ही प्रवासाची तलवार डोक्यावर लटकत नसती ना, तर या थंड प्रदेशातला हा पांढरा उत्सवही खूप छान साजरा केला असता.…. पण असो ! तरी नशिबाने माझं विमान अगदी ठरल्या वेळी निघालं. 'Delayed' आणि 'Cancelled' च्या लाल यादीत माझ्या विमानासामोरचा 'On schedule' चा हिरवा दिवा मनातही हिरवळ निर्माण करणारा ठरला. पण अजूनही डोळ्यांसमोर पुढे २२ तासांचा प्रवास दिसत होता. विमानात असतानाही त्या जमिनीवरल्या मानवी दिव्यांच्या झगमगाटात मला पनामाची स्वप्न दिसत होती. कधी एकदा पोचतेय असं झालं होतं आणि या नादात धड झोपही लागली नाही. कप्तान साहेबांनी सूचना दिली, ' दोन तासांत आपण इष्टस्थळी पोचू! ' …… खाली पाहिलं तर समुद्राच्या निळ्याशार पाण्याव्यतिरिक्त काहीच नजरेस पडेना. शिवाय विमानाच्या खिडकीतून वाकूनही बघता येत नाही, त्यामुळे वाट पाहण्याशिवाय पर्याय नव्हता. जेव्हा त्या ' हवाई सुंदरीने '…. त्या विमानातल्या सुंदऱ्या खरच कौतुक करण्या इतक्या सुंदर होत्या, म्हणून हे शब्दप्रयोजन ! असो … तर जेव्हा तिने seat belt लावण्याचा संकेत दिला, तेव्हा जाऊन कुठेतरी दूरवर, त्या समुद्राच्या मधोमध एक हिरवंगार बेट दृष्टीस पडलं आणि शांता शेळकेंची कविता आठवली ….
निळा निळा समुद्र आणि बेट पाचूचे मधे ,
तिथेच मी, तिथेच मी, मनात कोणीसे वदे !
जसजसे आम्ही जमिनीच्या जवळ येऊ लागलो तसतशा त्या हिरवाईत दडलेल्या रंगछटाही आणखी ठळक होऊ लागल्या. विमान जमिनीला टेकलं आणि माझ्या चेहेऱ्यावर एक मोठ्ठ smile उमटलं … अगदी या टोकापासून त्या टोकापर्यंत ! बाहेर पाऊल टाकलं मात्रं …. आणि फ्रीझर मधून भट्टीत आल्यासारखं वाटलं. अंगावरच्या कपड्यांच्या तीन थरांचा एक झाला, तो ही नाईलाजाने, लोकलाजेस्तव ठेवावा लागला. पण तरीही , का कुणास ठाऊक? त्या हवेत श्वास घेतल्या क्षणी घरी आल्यासारखं वाटलं. पहिल्या नजरेतलं पनामा … खरतर पनामा सिटी म्हणजे दुसरी मुंबापुरीच वाटते. एका भागात अलिशान उंचच्या उंच इमारती, तर एका भागात गिरगावसारख्या चाळी, काही ठिकाणी पुलाच बांधकाम चालू, तर काही ठिकाणी मोठेच्या मोठे शॉपिंग मॉल …. मी Gamboa ला पोचेपर्यंत रात्र झाली होती. पण इतक्या २४ तासांच्या प्रवासानंतरही थकवा मात्र जाणवत नव्हता. पण तरी पाठ टेकल्या क्षणी इतकी शांत झोप लागली, जी मागच्या कैक महिन्यात मला मिळाली नव्हती.
Gamboa मधलं माझं घर |
Golden aricari - posing for me in a window |
पानामामधे Smithsonian Tropical Research Institute (STRI) चे र्रिसर्च सेंटर आहे. तिथल्या Gamboa नावाच्या गावी एक मुख्य field research station आहे, जिथे आमच्या lab च्या स्वतःच्या insectaries आहेत. आजूबाजूला पसरलंय घनदाट जंगल, निरनिराळे रंग-बेरंगी जीव कुशीत घेऊन बसलेलं. हे Gamboa म्हणजे रानवेड्यांचं नंदनवनच जणू ! सकाळी जाग येत असे, ती पक्षांच्या किलबिलाटाने …… नव्हे, तर पोपटांच्या कर्कश्य गोंगाटाने ! Gamboa मधे राहायला मला छोटंसं टुमदार लाकडी घर मिळालं होतं. घराच्या मागच्या बाजूला संपूर्ण जंगल. तिथल्या एका झाडावर रोज संध्याकाळी हे पोपट झोपायला यायचे आणि उजाडता क्षणी अगदी आरडा-ओरडा करून उठवायचे. खिडकीत फक्त १० मिनिटं जरी उभं राहिलं, तरी किमान १० वेगवेगळ्या जातीचे प्राणी-पक्षी नजरेस यायचे. माझ्या घरापासून insectaries पर्यंत सकाळी चालत जाणे आणि रात्री उशिरा चालत परत येणे, हा माझ्या दिनक्रमातला अत्यंत आवडीचा भाग होता. कारण, दोन्ही वेळी मला रस्त्याच्या बाजूला किंवा रस्ता क्रॉस करताना अजब-गजब प्राणी, पक्षी, कीटक दिसायचे. सकाळी खूप पक्षी, Iguana (आकाराने मोठा असा एका प्रकारचा सरडा), फुलपाखरं दिसायची, तर रात्री घुबड, रातवा, विविध निशाचर, काजवे यांची पर्वणी असायची. काजव्यांची स्पर्धा एकदा का सुरु झाली की तासच्यातास कसे निघून जायचे कळायचंही नाही.
Iguana- Sitting on a lamp post on the road |
Agouti in my backyard |
Insectary च्या कोपऱ्यावर एक मोठ्ठ आंब्याचं झाड होतं आणि त्यालाच खेटून एक बकुळीच झाड …. येत्या येत्या त्या झाडावरच्या कैऱ्या तोडून खायच्या आणि रोज जाताना ओंजळभर बकुळीची फुलं घरी न्यायाची …. ह्याच साऱ्या छोट्या छोट्या गोष्टींमुळे मी पनामाची कधी झाले ते माझं मलाच कळलं नाही. गेले होते तीन महिन्यांसाठी आणि परतले नउ महिन्यांनी , ह्यातच सगळं आलं , नाही का? या नऊ महिन्यात अतिशय सुंदर आणि कायम गाठीशी ठेवावे असे इतके अनुभव गोळा झालेत की ते एका लेखात सांगणे अवघड आहे …… म्हणूनच ……
" ये तो सिर्फ़ ट्रेलर था , पिक्चर अभी बाकी है मेरे दोस्त ! "
- सोहिनी
This is too much and now i want to hear the rest of your experiences "live".... waiting for you here in our "own" India.
उत्तर द्याहटवावर्णन इतके छान आहे कि आता मला ही पनामाला जावेसे वाटते.
उत्तर द्याहटवा